Het Verzet in Geldrop-Mierlo
Het Verzet. Karel (Henri) van der Putt
1 augustus 2019
10 mei 1940. Nederland in oorlog met Duitsland
1 augustus 2019
Het Verzet in Geldrop-Mierlo
Straten vernoemd naar verzetsmensen
Straatnaamborden herinneren aan het verzet in de oorlogsjaren
Doorgaans wordt het verzet geassocieerd met mensen die actief daarmee bezig zijn geweest. Uit talloze verhalen blijkt dat nog veel meer mensen bij het verzet betrokken zijn tussen 1940 en 1945, meestal minder actief. Bijvoorbeeld door een keer een onderduiker in huis te nemen of ergens op de uitkijk te staan. Angst om betrapt te worden, overheerst in die tijd. Het weerhoudt mensen om echt mee te doen.
Een objectief beeld schetsen over personen die actief zijn geweest in het verzet tijdens de bezetting is onmogelijk. We richten ons daarom hier met respect op degenen die ongewild hun leven hebben gegeven voor de vrijheid die we momenteel kennen en vieren.
Vooruitkijkend naar 2020
Wanneer het huidige Tweka-terrein in 2020 als woongebied in gebruik wordt genomen, zal Geldrop twee nieuwe straatnamen rijker zijn. Straten die zijn vernoemd naar Jan Heurkens en Harrie van Gestel. Twee Geldroppenaren die van 1940 tot 1944 deel uitmaken van een lokale verzetsgroep. Een groep die duizenden mensen aan onderdak heeft geholpen, gevoed en helpen vluchten naar zuidelijk Europa en Engeland. Een groep die de Duitsers, zoals zij dat noemen, als ’terroristen’ beschouwen, gevangennemen en ter dood veroordelen. Op 6 augustus 1944 wordt het vonnis voltrokken.
Bij de keuze voor de nieuwe straatnamen moet ook worden stilgestaan bij de actieve rol in het verzet van burgemeester Karel (Henri) van der Putt. Van der Putt wordt blijkbaar als gevangene en niet als actieve verzetsman aangemerkt. Mogelijk speelt z’n functie als burgemeester ook een rol. Zijn leven wordt daarom gespaard, maar in september 1944, enkele dagen voor het begin van Operation Market Garden, wordt hij samen met vele andere gevangen van Kamp Vught naar Sachsenhausen (bij Berlijn) gedeporteerd.
Bekende Geldropse verzetsmensen
Naar hem is eerder al een straat vernoemd, die aan de overzijde van het Tweka-terrein ligt. In de context zou een straatnaam of een verwijzing die herinnert aan de Joodse eigenaar van de Tweka (Jacques de Heer) niet misstaan in deze nieuwe buurt. De Heer is in 1943 opgepakt en naar een concentratiekamp getransporteerd. Hij heeft de oorlog niet overleefd.
Terug naar 1940
De overrompelende schok van de Duitse inval en de bezetting brengt veel Nederlanders in verwarring: gedesoriënteerd, niet wetend wat te doen. Het perspectief is een blijvende overheersing van nazi-Duitsland op het Europese vasteland. De soepele opstelling van de bezettingsautoriteiten en de relatief correcte houding van de Duitse militairen werkt geruststellend. Men is de NSB veel vijandiger gezind dan de bezetter.
De Duitsers voeren veel sociale verbeteringen in, maar de levensstandaard daalt erg snel. Nederland is een wingewest geworden en ons land wordt systematisch leeggeroofd. Verzet is nog sporadisch. Pas als de bezetter zich in 1941 op Joden en communisten richt, ontstaat meer verzet. De uitbreiding van de Arbeitseinsatz (verplicht werken in Duitsland en ook in Nederland) en het terugroepen in krijgsgevangenschap van de Nederlandse militairen hebben velen de ogen geopend.
De jaren 1943-1944
Met het verzet tegen de Duitse maatregelen groeit de illegale pers in omvang en verscheidenheid. Mede daardoor wordt een massaal beroep gedaan op mogelijkheden om zich aan de Duitse maatregelen te onttrekken. De kleine lokale verzetskernen ontwikkelen zich tot landelijk gecoördineerde en gespecialiseerde organisaties. Hulpverlening aan onderduikers en andere vervolgden nemen bij het verzet een centrale plaats in. Vele activiteiten, zoals overvallen op gemeentehuizen en distributiekantoren zijn daarvan afgeleid.
Illegale pers groeit in omvang en verscheidenheid
De terreur van de bezetter in de vorm van uitbuiting en vervolging neemt in de loop van 1944 verder toe. In de laatste maanden voor de bevrijding van Zuid-Nederland spelen het gewapende verzet en groepen die inlichtingen verschaffen een belangrijke rol in de opmars van de geallieerden. En juist in deze periode krijgt het verzet, mede door Duitse contraspionage en verraad van landgenoten, zware tegenslagen te verduren.
Opmerkelijk is dat het verzet, eerst vooral een lokale activiteit, nu steeds grootser en meer regionaal te werk gaat. Zo is de in mei 1944 opgerolde verzetsgroep, waarvan Harrie van Gestel en Jan Heurkens deel uitmaken, een groep die opereert in een gebied van Eindhoven tot aan Leende. Dat blijkt wel uit de namen en woonplaatsen van de mannen die op 9 augustus 1944 in Kamp Vught voor onze vrijheid het leven laten in het aanzicht van een Duits vuurpeloton: Harrie van Gestel (Geldrop), Aart van Heijst (Someren), Jan Heurkens (Geldrop), Henk van Hoeven (Heeze), Rein Keizer (Den Helder), Henk Klein (Amersfoort), Arie en Huib en Koning (Heeze), Bram van Kuil (Amersfoort), Frans Schoenmakers (Eindhoven/Stratum), Theo van Schijndel (Heeswijk) en Jacob Stigter (Naaldwijk). Allen spelen tot hun arrestatie in mei 1944 een rol in verzetsactiviteiten in Geldrop, Mierlo, Heeze, Leende en Eindhoven.
Meer info over het verzet in Geldrop e.o.: klik op de buttons