Het Sagebien waterrad in de oudbouw van Centrum Hofdael

Het Sagebien waterrad in de oudbouw van Centrum Hofdael

Waterrad techniek

In de middeleeuwen is er al sprake van een watermolen in Geldrop en een document uit 1798 beschrijft een dubbele watermolen die fungeerde als korenmolen, oliemolen en volmolen. Als volmolen werd de Geldropse watermolen in 1820 opgenomen in de fabriek van wollen stoffen van de firma Van den Heuvel & Eijcken en in 1874 vernieuwd en vervangen door een zogenaamd Sagebien waterrad dat de volmachines aandreef. Het was een modern ontwerp voor die tijd.

Een Sagebien rad was een langzaam draaiend onderslagrad, dat door een groot aantal licht gebogen schoepen een hoog rendement haalde. Maar de watertoevoer van de Kleine Dommel gaf niet altijd voldoende energie om alle machines aan te drijven en in 1920 werd overgestapt op elektriciteit als energiebron. Het waterrad verviel en de restanten kwamen onder een betonnen plaat te liggen.

Waterinlaat voor inpandig waterrad

Bij de vestiging van het Weverijmuseum in de fabrieksgebouwen besloot men ook het waterrad in ere te herstellen. Aan de hand van tekeningen van een vergelijkbaar waterrad in Maastricht is het waterrad herbouwd. Het heeft een doorsnede van 6,8 meter en een breedte van 2 meter. In 2000 werd het inwendige waterrad weer in werking gesteld, maar viel in 2012 opnieuw stil. Na een grondige renovatie waarbij de lagers zijn vervangen en diverse houten schoepbladen zijn vernieuwd, kon het rad in 2013 weer zijn rondjes draaien.

Het waterrad drijft momenteel niets aan, maar er liggen plannen om het voor belangstellenden beter zichtbaar te maken (o,a, vanuit het Weverijmuseum) en er liggen ideeën om er stroom mee op te wekken. Voorwaarde is wel dat er via de Kleine Dommel genoeg watertoevoer en stuwing is. Het Waterschap werkt aan een stabiele toevoer met waterwerken meer stroomopwaarts.